Start

Wacław Nałkowski przeszedł do historii jako przede wszystkim wielki geograf (a raczej antropogeograf), autor fundamentalnych prac z tej dziedziny, ojciec polskiej geografii rozumowej. W mniejszym natomiast stopniu w powszechnej świadomości łączy się to nazwisko z literaturą. A przecież i na tym polu ma Nałkowski osiągnięcia godne zauważenia, stawiające go w rzędzie najznamienitszych krytyków przełomu wieków.

Czytaj więcej: Działalność krytyczno-literacka Wacława Nałkowskiego

„Kocham Górki moje, tak strasznie kocham. Wszystko tam jest tak symbolicznie doniosłe” – zapisała w 1902 roku w „Dzienniku” 18–letnia Zofia Nałkowska. Potwierdzała te słowa przez wszystkie lata swojego pobytu w Wołominie: „Na całym świecie mam tylko ten dom na Górkach. (…) Jest to miejsce ziemi takie podobne do raju. (…) Są te Górki zaczarowanym jakimś miejscem, gdzie życiu memu staje się dobro.”

Czytaj więcej: Miejsce magiczne - wołomińskie Górki

Po stu latach

(Z. Nałkowska, Dzienniki II, s. 453)

Górki Wołomińskie przetrwały w postaci szczątkowej, przekopane dookoła, otoczone siecią przecinających się ścieżek leśnych, z których większość – poszerzona – ma już swoje nazwy i nawierzchnię asfaltową. Historia domu – dzisiaj Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich – sięga roku 1895. Co w nim stare i autentyczne? Pewnie niewiele z elementów architektury – pokrycie dachu, stolarka okienna są z czasem wymieniane na nowe, niekoniecznie identyczne, ale przynajmniej nieburzące konwencji stylowej. Nie zachowały się w okolicy tradycyjne domki i drewniane wille budowane dla letników. Studnie z żurawiem to wspomnienie okresu międzywojennego. W okolicy, zwłaszcza w kierunku lasu, rozrosły się chaotycznie całe osiedla okazałych domów „dworkowej” lub niekiedy „pałacowej” architektury, między którymi rowy melioracyjne wypełnione są stertami podrzucanych ukradkiem śmieci. Stare drzewa, ocalałe cudem na terenie osiedla, nie są obiektem dumy i troski okolicznych mieszkańców, a raczej zawalidrogą przeznaczoną do likwidacji. Ścieżka oddzielająca łąki od lasu to rozjeżdżona arteria, szeroka jak Marszałkowska, na której nie pozdrawiają się spacerowicze, bo nikt nikogo tu nie zna, a turystyczne pozdrowienie (lub choćby uśmiech na szlaku) nie jest praktykowane w tych rejonach. Dawne łąki, osuszone, są już w większości zabudowane. Zniknęły błota i torfowiska, a wraz z nimi kaczeńce, opisywane w „Domu nad łąkami” jako „ukochany kwiat dzieciństwa”.

Czytaj więcej: Górki jak legenda

Notatki Wacława Nałkowskiego. Rękopis dołączony do książki „Zarys metodyki gieografji”, wyd. Warszawa : Wydaw. Pedagogiczne Pol. Związku Nauczycielskiego, 1908.

Czytaj więcej: „Zarys metodyki gieografji” - notatki